Nói đến du lịch tỉnh Tiền Giang, du khách không khỏi nhắc đến không gian nên thơ, tĩnh lặng của những ngôi nhà cổ Đông Hòa Hiệp ở huyện Cái Bè. Được xây dựng từ thế kỷ thứ 18, làng nhà cổ nằm xen lẫn trong những vườn cây ăn trái sum suê bên cạnh những nhánh sông chở đầy nước ngọt quanh năm, được các nhà nghiên cứu văn hóa đánh giá là một trong những di sản văn hóa quý giá và là cơ sở để tiềm năng du lịch sinh thái phát triển.

Nằm tại làng cổ Đông Hòa Hiệp (tỉnh Tiền Giang), Nhà cổ Ba Đức là nơi thu hút đông đảo khách tham quan nhờ nét kiến trúc Đông – Tây hài hoà cùng giá trị lịch sử lâu đời. Năm 2021, UBND tỉnh Tiền Giang công nhận điểm du lịch Nhà cổ Ba Đức đạt chuẩn OCOP 4 sao. Nhà cổ Ba Đức nằm trên khuôn viên rộng hơn 2 ha, là một trong những ngôi nhà lâu đời nhất tại làng cổ Đông Hòa Hiệp hiện do ông Phan Văn Đức trông nom, quản lý. Đây là một trong 36 nhà cổ có tuổi đời 80 đến hơn 200 năm ở làng Đông Hòa Hiệp còn lưu giữ được qua bao thăng trầm lịch sử, nên chứa đựng nhiều giá trị truyền thống. 

Năm 1732, vua Chân Lạp Satha II dâng Chúa Nguyễn Phúc Chú (hay Chúa Nguyễn Túc Tông) hai mảnh đất Mỹ Tho (Tiền Giang ngày nay) và Vĩnh Long để cầu hoà sau sự kiện Prea Sot kích động người Chân Lạp quấy nhiễu Sài Gòn.  Nhằm quản lý vùng đất mới, Chúa Nguyễn lập dinh Long Hồ, đặt lỵ sở tại thôn An Bình Đông (xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang).

Từ đó, Đông Hoà Hiệp thu hút giới quan lại và địa chủ đến sinh sống, hình thành các ngôi nhà mang kiến trúc truyền thống Nam Bộ xen kẽ giữa vườn cây trái rộng lớn. Qua lời kể của anh Phan Quang Nhựt - con cả ông Phan Văn Đức, Nhà cổ Ba Đức xây dựng vào năm 1850 bởi cụ Phan Văn Đặng. Đến năm 1938, cụ Phan Văn Cương cho trùng tu và sửa chữa. Nhờ giữ một chức vụ thuộc ban hương chức hội tề (một chức quan thời Pháp), cụ có cơ hội tiếp xúc cùng giới chức Pháp và tiếp thu tinh hoa kiến trúc Phương Tây. Thời gian sau, ngôi nhà chỉnh trang theo lối kiến trúc Đông - Tây kết hợp. 

​

Nhà cổ Ba Đức được chia thành 2 phần: nhà trên và nhà dưới cách nhau khoảng sân gọi là thiên tĩnh (giếng trời) đóng vai trò cung cấp ánh sáng, làm ấm cho toàn bộ không gian. Từ bên ngoài, ngôi nhà mang hơi hướng kiến trúc phương Tây với cột trụ tròn, mái vòm cong và điêu khắc hoa văn tinh xảo. Thế nhưng bên trong thiết kế dựa trên phong cách kiến trúc dân gian Nam Bộ bằng vật liệu chính là gỗ. Bốn cột gỗ giữa nhà khắc câu đối chữ Nho “Tích Đức Thắng Di Kim, Xử Thế Đương Kim Tư Mã Huấn - Di Thiện Dỉ Di Bảo, Trì Thân Nhi Tĩnh Sở Thơ Ngôn”, ngụ ý nhắc nhở con cháu giữ đạo đức đáng giá hơn giữ vàng, làm điều thiện quý hơn giữ báu vật. Xung quanh tường trang trí bằng 9 bức vẽ kiểu châu Âu, tái hiện 9 nhánh sông Mekong, dòng sông gắn liền với đời sống người dân miền Tây Nam Bộ. 

Bên cạnh đó, nơi đây còn gìn giữ cổ vật triều Nguyễn, thời Pháp thuộc như 3 bộ tủ thờ cẩn xà cừ niên đại khoảng thế kỷ XX, liễn đối, đèn Pháp,… Các vật dụng bày trí theo nguyên tắc “Đông bình – Tây quả”, phía đông bày trí nhiều loại trái cây đặc sản địa phương: bưởi da xanh, cam sành, nhãn… phía tây đặt những bình gốm thời Nguyễn trang trí bằng hoạ tiết công phu. Đặc biệt ở gian chính, có hộp gỗ khắc 4 mặt long lân quy phụng chứa sắc phong thần do các đời vua Minh Mạng, Thiệu Trị và Tự Đức ban cho làng Đông Hoà Hiệp.

Năm 2017, Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch ban hành quyết định công nhận làng cổ Đông Hòa Hiệp là Di tích Văn hóa cấp quốc gia, nhờ vậy lượng du khách đến đây ngày một tăng. Và Công ty TNHH Nhà cổ Ba Đức cũng chính thức ra đời, phát triển dịch vụ hiện đại như homestay, nhà hàng,…phục vụ khách tham quan. 

Ngoài những cổ vật giá trị, điều du khách thích nhất khi đặt chân tới nơi này là lắng nghe về lịch sử, văn hoá Nam Bộ cùng lối sống truyền thống do các thành viên gia đình kể lại. Đồng thời, nhằm lan toả nền ẩm thực dân dã, Nhà cổ Ba Đức còn phục vụ nhiều món ăn đậm chất Nam Bộ gồm canh chua, cá kho tộ, cá tai tượng,…Không chỉ vậy, du khách còn có cơ hội trải nghiệm chế biến một số món truyền thống với gia đình Ba Đức, qua đó nhận thấy sự hiếu khách, tính cách gần gũi đặc trưng của người Nam Bộ. 

Từ giá trị lịch sử, văn hoá được gìn giữ, lưu truyền, năm 2021, UBND tỉnh Tiền Giang công nhận Điểm du lịch Nhà cổ Ba Đức đạt chuẩn OCOP 4 sao. Chứng nhận này góp phần thúc đẩy du lịch địa phương, thu hút du khách trong và ngoài nước. 

Lễ hội Văn hóa - Du lịch Làng cổ Đông Hòa Hiệp lần thứ V năm 2022 vừa diễn ra trong 3 ngày (từ 07 đến 09/11/2022), tại Làng cổ Đông Hòa Hiệp. Trong Lễ hội có các hoạt động: Tổ chức Đoàn Famtrip với sự tham gia của 30 doanh nghiệp kinh doanh du lịch đến từ Thành phố Hồ Chí Minh; Không gian giới thiệu sản phẩm du lịch, sản phẩm OCOP, sản phẩm đặc trưng các tỉnh cụm liên kết phía Đông Đồng bằng sông Cửu Long; Hội thi “Ẩm thực du lịch”; Hội thi làm bánh dân gian, với chủ đề “Hồn quê trong từng chiếc bánh”;  Triển lãm sinh vật cảnh; Trưng bày tác phẩm chưng nghi; Chương trình biển diễn nghệ thuật và đờn ca tài tử hàng đêm; Thả đèn hoa đăng; Tái hiện nghi thức cúng đình xưa; Các hoạt động thể dục, thể thao như: Đẩy gậy, nhảy bao bố, kéo co; bắt vịt, đi cầu khỉ và Hội thi đua xuồng,.. Đặc biệt là việc tổ chức Hội thảo “Giới thiệu tiềm năng, các điểm đến và giải pháp phát triển du lịch Tiền Giang bền vững, hiệu quả”.

Lãnh đạo và nhân dân huyện Cái Bè luôn kỳ vọng về làng cổ Đông Hòa Hiệp: Giá trị nghệ thuật kiến trúc nhà ở của cư dân và văn hóa làng cổ gắn liền với vườn cây ăn trái, sông nước hiền hòa đã được du khách trong và ngoài nước biết đến. Nhiều ngôi nhà cổ được bảo tồn, tôn tạo. Đặc biệt, ngôi nhà cổ có niên đại trên 150 năm được tổ chức JICA tài trợ trùng tu, đã thu hút nhiều du khách đến tham quan, trải nghiệm. Với lòng mến khách, thật thà của cư dân vùng sông nước và với chợ nổi, làng nghề truyền thống, các khu resort bên bờ sông… hòa quyện cùng không gian an bình, càng làm tăng thêm sức hấp dẫn của du lịch Tiền Giang thông qua việc bảo tồn di sản văn hóa làng cổ Đông Hòa Hiệp./.

                                                                                                Yến Nhi.